ҚПЗО Research Meetup 2025 іс-шарасында: Қазақстандағы зерттеу алаңының трансформациясы туралы сараптамалық көзқарас
2025 жылғы 24 сәуірде Алматы қаласында NARXOZ университетінің базасында Research Meetup Kazakhstan өтті. Бұл шара - деректермен, идеялармен және зерттеу саласының өзекті сын-қатерлері жөніндегі пікірлермен алмасуға арналған маңызды зияткерлік кеңістік болды. Қоғамдық пікірді зерттеу орталығы бұл іс-шараға қатысып қана қоймай, мұндай форматтарды кәсіби қауымдастықты біріктіру мен Қазақстандағы сарапшылық мәдениетті арттырудың маңызды құралы ретінде ашық қолдады.
Research Meetup іс-шарасына қатысуды біз ресми қатысу деп емес, кәсіби диалог пен зерттеу саласындағы негізгі үрдістерге, мәселелер мен келешекке терең аналитикалық бойлаудың мүмкіндігі деп бағалаймыз. Осы қатысудың жалғасы ретінде, біз зерттеу қауымдастығы үшін аса өзекті әрі стратегиялық маңызды мәселелерді көтерген бірқатар баяндамаларға жеке тоқталғымыз келеді. Мәліметтердің сапасы мен тақырыптардың тереңдігі тұрғысынан ерекше назар аударуға тұрарлық баяндамаларға қысқаша аналитикалық шолу ұсынамыз.
1. Қазақстандағы зерттеу нарығы: өсу және қайшылықтар
КАПИОР президенті әрі Alvin Market компаниялар тобының директоры Наталья Оспанованың баяндамасы зерттеу нарығының қазіргі жағдайына жан-жақты шолу ұсынды. ҚПЗО байқағандай, нарықтың жыл сайын 20-30% өсуімен қатар, құрылымдық өзгерістер де орын алуда: онлайн әдістердің кеңеюі, in-house зерттеулер үлесінің артуы және жаһандық ойыншылардың ықпалының күшеюі.
Алайда, бұл өсім бірқатар қайшылықтармен қатар жүруде: бір жағынан – технологияландыру, цифрландыру, DIY құралдары мен автоматтандыру дамуда; екінші жағынан – кадр тапшылығы, саланың беделіне сенім дағдарысы, мемлекеттік сатып алулар мен демпинг қысымы сақталып отыр. ҚПЗО пікірінше, бұл құбылыстар нарықтың әлі толық қалыптаспаған институционалдық кезеңінде тұрғанын көрсетеді. Бұл сала стандарттарын қалыптастыруды, зияткерлік еңбекті қорғауды және зерттеушілер мен тапсырыс беруші құрылымдар арасындағы тұрақты ынтымақтастық форматтарын дамытуды қажет етеді.
2. Қазақстандық тұтынушылардың күнделікті тәжірибелері: детализация мен әлеуметтік-мәдени контексттің маңызы
Елена Симакованың баяндамасы (әсіресе MMI 2024 деректері) тек тұтынушылық мінез-құлықты ғана емес, терең әлеуметтік-мәдени өзгерістерді де талдауда ірі тректік өлшемдердің құндылығын көрсетті. ҚПЗО атап өткендей, тұтыну, бос уақытты өткізу, спортқа және зиянды әдеттерге көзқарас – бұлар тек экономикалық емес, әлеуметтік стратификация, өңірлік айырмашылықтар және өмір сапасына деген үміттердің артуы аясында қарастырылуы тиіс.
Мысалы: колбаса өнімдерін тұтынудың төмендеуі және йогурт өнімдерінің үлесінің артуы – тек нарықтағы көрсеткіш емес, сонымен қатар өмір салты, инфрақұрылымға қолжетімділік пен жастардың құндылықтарының өзгеруінің маркері.
3. Қазақтілді аудитория: тіл – әлеуметтік-мәдени маркер және тұлғалық шеңбер
Медиа контенттің қазақтілді аудиториясы туралы зерттеу ерекше аналитикалық назар аударуға лайық. Бұл жерде тек мазмұнды қазақ тіліне аудару емес, сонымен қатар аудиторияның танымдық және эмоциялық стиліне бейімделген түпнұсқа мәтіндер жасау қажеттілігіне баса назар аударылды.
Негізгі ой: қазақ тілі – коммуникация арнасы ғана емес, сонымен қатар тұлғалық сәйкестік қалыптастыру құралы. Жас буынның (16–24 жас аралығындағы) айтарлықтай бөлігі күнделікті өмірде және медианы тұтынуда қазақ тілін таңдауы – сауалнама, фокус-топтар құрастыруда және деректерді интерпретациялауда мәдени кодтарды ескеру маңызын айғақтайды.
4. Жастар және жасанды интеллект: әлеуметтанулық футуризмнің сын-қатерлері
Александр Рузановтың (BRIF Research) жастардың жасанды интеллектіні қабылдауы туралы баяндамасы ең концептуалды бөлімдердің бірі болды. Әсіресе Фред Полактың «Болашақ бейнелері» моделін қолдану ерекше қызығушылық тудырады – бұл әдістеме қазіргі үміттер, эмоциялық бағдарлар мен әлеуметік трансформацияның ықтимал сценарийлерін байланыстыратын көпір іспеттес.
ҚПЗО мұндай тәсілдерді сауалнама әлеуметтануынан рефлексивтік бағытқа көшу мысалы ретінде бағалайды. Мұндай зерттеулер тек пікірді тіркеп қана қоймай, болашаққа деген қатынастың тұрақты архетиптерін – бақылау, мазасыздық, оптимизм, қабылдамау – анықтауға мүмкіндік береді. Мұндай деректер білім беру бағдарламаларын қалыптастыруда, ЖИ этикасын дамытуда және жастар саясатын технологиялық турбуленттілік жағдайында бейімдеуде маңызды рөл атқарады.
Қорытынды
Research Meetup 2025 Қазақстан зерттеу қауымдастығының құрылымдық кедергілер мен сын-қатерлерге қарамастан, жетілуге ұмтылып келе жатқанын көрсетті. ҚПЗО зерттеу саласына стратегиялық тұрғыдан қараудың маңыздылығын атап өтеді: бұл тек нарық емес, сонымен бірге мағына, сенім мен тәжірибе қалыптастыратын әлеуметтік-мәдени институт.
Біз сенеміз: дәл осындай диалогтық кеңістіктерде – деректер, технологиялар, мәдениет пен этика түйіскен жерде – Қазақстан зерттеу саласын тұрақты, жауапты әрі терең ететін жаңа тәсілдер туындайды. Біз мұндай алаңдарға қатысып қана қоймай, өзіміздің сараптамалық қуатымызды да қосуға ниеттіміз.
ҚПЗО айта аламыз: Қазақстан зерттеу саласы жылдам трансформация кезеңінде. Бұл жағдайда сыншыл рефлексия, кәсіби стандарттар мен этиканы дамыту, сондай-ақ адами капиталға инвестиция салу – ерекше маңызды. Біз келесі тұрақты үрдістерге назар аудару қажет деп санаймыз: жергілікті контентке қызығушылықтың артуы, қазақ тілінің зерттеу саласындағы рөлінің күшеюі, зерттеу әдістерінің цифрлануы және тапсырыс берушілер мен қоғам тарапынан күтілімдердің өзгеруі. Қазіргі таңда маңыздысы – тек деректерді жинау ғана емес, сонымен қатар бизнеске, ғылымға және мемлекеттік саясатқа ықпал ете алатын талдамалық мағына қалыптастыру. ҚПЗО әлеуметтік жауапты, дәлелді әрі терең зерттеу тәжірибесін қоғамның тұрақты дамуының негізі ретінде ұстанады.
