ҚПЗО және КАПИОР: кәсіби стандарт пен азаматтық жауапкершіліктің белгісі
2025 жылғы 2 қаңтарда Қоғамдық пікірді зерделеу орталығы (ҚПЗО) Қазақстанның Қоғамдық пікір мен нарықты кәсіби зерттеушілер қауымдастығының (КАПИОР) мүшесі мәртебесін кезекті рет растады. Бұл жай ғана формалды оқиға немесе символдық тану емес, бұл – орныққан кәсіби ұстанымның, құндылықтық таңдаудың және зерттеу қызметіндегі жоғары стандарттарға институционалдық адалдықтың көрсеткіші.
КАПИОР – тек зерттеушілер үшін емес
КАПИОР – Қазақстандағы ұйымдардың жай ғана бірлестігі емес. Бұл – социологиялық және маркетингтік зерттеулерге деген сенімді сақтау мен дамытуға бағытталған институционалдық бастама. Себебі қазіргі кезде қоғамдық кеңістік түрлі қауіп-қатерлерге – саяси манипуляциялардан бастап азаматтық рефлексияның әлсіреуіне дейін – ұшырауда. Қоғамдық өзгерістер білім инфрақұрылымының бейімделу жылдамдығынан асып түсетін қазіргі Қазақстан жағдайында КАПИОР сынды қауымдастықтар деректер мен зерттеу үдерісінің легитимдігін қорғауда шешуші рөл атқарады.
2002 жылы құрылған КАПИОР – зерттеушілер қауымдастығының өзін-өзі ұйымдастыруға деген жауабы. Қауымдастықтың мақсаты тек кәсіби стандарттарды сақтау емес, сонымен қатар зерттеу этикасын, әдістемелік қатаңдықты және қоғам алдындағы жауапкершілікті қорғау. КАПИОР-дың мүшесі болу бұл тек біліктілік емес, сонымен қатар зияткерлік және институционалдық кемелдік көрсеткіші.
КАПИОР мен ҚПЗО байланысы
ҚПЗО Қазақстандағы зерттеу мәдениетінің қалыптасуында бастамашы болды және КАПИОР-дың құрылтайшыларының бірі. Орталық құрылған сәттен бастап ашықтық, ғылыми адалдық және әлеуметтік диалог қағидаттарын ұстанып келеді. Біздіңше, КАПИОР-ға мүше болу бұл тек сапа белгісі ғана емес, сонымен қатар ортақ кәсіби құндылықтарға берілгендіктің дәлелі. Біз тек дерек өндірмейміз – біз қоғамда білімге деген сенімді қалыптастырамыз. Бұл жерде әлеуметтану - билік, бизнес және азаматтар арасындағы маңызды делдал рөлін атқарады.
ҚПЗО қауымдастықтың мынадай мақсаттарын толық қолдайды: зерттеу мәдениетін дамыту, заманауи талдау әдістерін енгізу, деректерді бұрмалауға қарсы күресу, зерттеу нәтижелерін жұртшылыққа қолжетімді ету. Осы тұрғыдан КАПИОР - бақылаушы орган емес, кәсіптің дамуына бағыт-бағдар беретін қауымдастық.
Заман талаптары және кәсіби қауымдастықтардың рөлі
Қазіргі қазақстандық қоғам әлеуметтік, саяси және экономикалық сынақтарға толы. Мұндай жағдайда шынайы деректер, аналитикалық ойлау және тәуелсіз сараптама айрықша маңызға ие. Алайда бұл элементтер өздігінен пайда болмайды – оларға арналған қауіпсіз кәсіби орта қажет. Бұл ортада білім - манипуляция құралы емес, даму ресурсы ретінде қарастырылады. Міне, дәл осындай жағдайда КАПИОР сынды бірлестіктердің маңызы арта түседі.
Деректерді бұрмалауға қарсы тұру, «қолдан жасалған» сауалнамалармен күресу, сыни ойлау мен зерттеу этикасы - техникалық емес, қоғамдық диалогтың сапасын анықтайтын түбегейлі қағидаттар. Оның үстіне, жалған ақпарат пен институттарға сенімсіздік артқан қазіргі заманда тәуелсіз зерттеулер демократиялық инфрақұрылымның ажырамас бөлігіне айналуда. ҚПЗО - КАПИОР-дың тұрақты мүшесі ретінде – қоғам, тапсырыс берушілер, ғылым және болашақ алдындағы бұл жауапкершілікті толық сезінеді.
Кәдімгі сертификат емес – кәсіби таңдауымыздың растауы
2025 жылға арналған сертификатты алу бұл марапат емес, бұл біздің күнделікті еңбегіміздің нәтижесі: сауалнама құрастырудан бастап, күрделі деректерді қоғамға түсінікті етіп жеткізуге дейінгі жұмыстың көрінісі. Бұл – біз тірі кәсіби қауымдастықтың бір бөлшегі екеніміздің, қателіктерді талқылаудан қорықпайтын, үйренетін, өзгеруге дайын ортада жұмыс істейтініміздің дәлелі. Бұл біздің жұмысымыз кәсіби ынтымақтастық жүйесіне кіріктірілгенінің, және әр маман ортақ білім кеңістігінің сапасы мен дамуына үлес қосуға жауапты екендігінің айғағы.
ҚПЗО КАПИОР қауымдастығының барлық мүшелеріне кәсіби өсу жолындағы серіктестік пен қолдау үшін алғысын білдіреді. Біз өз жолымызды жалғастыра береміз – фактілерге, адамдарға және зерттеуші мамандығына деген терең құрметпен.
